Titan

Udako hasiera honetan zientzia fikziozko eleberri mardul bat leitu dut. Mardula diot, nobelagintza anglosaxoian ohizko diten totxo horietako bat delako: 580 orrialde letra txikian. Stephen Baxterrek idatzia, Titan du izenburua. 2004ean kokatzen da akzioaren hasiera: Cassini-Huygens zunda Titan inguruetara iristen ari da, Columbia transbordadorea Nazioarteko Estazio Espazialetik bueltan dator eta lehen taikonauta, emakumezkoa bide batez, Lurra orbitatzen ari da. Fikzioan, Cassini-Huygensek helburua primeran bete egiten du, taikonauta bizirik itzultzen da Lurrera, baina Columbia susko bola bihurtzen da lurreratzean. Errealitatean, lehena 2004ko abenduan gertatu zen, taikonautak 2003ko urrian espazioratu ziren lehen aldiz Shenzhou III ontzian eta Columbia suzko bola bihurtu zen atmosferan 2003ko otsailaren 1ean. Eta? pentsatuko du irakurleak honaino iritsia. Ba,… eleberria 1996n idatzita dagoela.
Igarlea al da idazlea?
Ez printzipioz, logika baten barruan kokatzen baita eleberrian desbribatutakoa. Baxterrek, narrazioan erakusten duenez, oso ondo ezagutzen ditu espazio-esplorazioa eta -teknologia, beraz, Cassini-Huygensen eta Txinaren balentria aurreikustea horren ondorioa da. Columbiaren hondamendia aurreikusteko, nahikoa izan daitezke jakintza hori eta zorte apur bat hondamendiren bat jasan zezakeen hurrengo transbordadorea zein izan zitekeen asmatzeko.
Kezkagarriagoa da, ordean, Baxterrek egin zuen beste igarkizun bat. Izan ere, geopolitikan espazio-teknologian bezain jantzia baldin badago… Etxe Zurira Texasko politikari kristau fundamentalista eta antizientifiko bat iritsiko dela esaten du eta zer da, baina, George Bush? Urtea ez du asmatu, 2004an kokatzen baitu gertakaria. Dena dela Bushen sosia horren politika olkarkorrak, badu AEBetako presidentearenarekin antza eta jardun horren ondodorenak eleberrian deskribatzen direnak fortunatzen badira, ez duzu irakurle pentsio-planarekin, pisuaren hipotekarekin edo etorkizunarekin arduratu behar. Onen onenean, negu nuklearrari aurre egiteko prestaketak egiten hasi.

Aupa Fernando

Egia esan, ez zekiat zer esan. Badakik, horrelako egoeratan nahikoa motza nauk. Heriotzak kateatu egiten zidak mihia. Zarauzko Monte Albertia etxean zegoen Iraleko barnetegian ezagutu genian elkar. Ni hitzaldi bat ematera joan ninuan eta hik egin hidan harrera. Urte asko joan dituk; tartean harremanetan jarraitzeko hamaikatxo aukera euskalgintzaren eta herrigintzaren bidezidorretan. Aralarren proiektua aurrera atera nahia atzenaurrena. Adeitsu beti. Ideia asko pil-pilean…
Zer esagon diat ba, eongo gatxik!

Bai txerto berria (Izarren Hautsa, 00-07-18)

Lehen begiratuan ideia mundiala dirudi. Txertoa hartu eta gizaki askoren zigorra diren heroinak, kokainak, tripiak edo nikotinak jai dute. Izan ere, txertoak droga blokeatzen du odolean dagoen bitartean eta ez da garunera iritsi. Bidaia hasi aurretik bertan behera gelditu da. Zertarako hartu bada drogarik?
Ingelesez 'vice vaccines' esaten diete, bizio-txertoak hain justu. Txerto hauek ez daude eskura oraindik. Garapen-fasean daude eta bidea luzetxoa izan liteke. Alabaina, hasierako emaitzak positiboak izan dira eta, ondorioz, ezin dira ameskeriatzat jo. Txerto hauek, ohizko txertoen kasuan legez, espezifikoak dira eta substantzia jakin baten efektua baino ez dute blokeatzen.
Garapen teknologiko berri guztiek bezala aho biko ezpata dira txertook eta errealitate bihurtu baino lehen ere kezkak piztu dituzte. Horrelakorik baino hoberik ba al dago baten batek droga-menpekotasuna utzi nahi badu? Ez, jakina. Baina, epaile batek zilegi al du drogaren mirak bultzatuta ari den gaizkile bati txertoa hartzen behartzea? Etorkizunean, umeak drogren kontra txertatuko al dira orain tetanoaren edo polioaren kontra txertatzen diren bezala?
Auzia paratutakoan droga ilegalak etortzen zaizkigu burura bapatean. Garatzen ari den txertoetako bat nikotikaren kontrakoa da. Kafeinaren kontrakoa, ostean? Eta alkohola blokeatuko duena, gero?
Koska asko ditu auzi honek. Gizarteak luze eta patxadaz eztabaidatu beharko du koska horiek leuntzeko eta gutxieneko adostasunera iristeko. Alabaina, bi gauzez jabetuta egon behar dugu. Batetik, milioika lagunek hartzen dituzte drogak plazer huts gisa menpekotasunean jausi gabe. Bestetik, droga-menpekotasunaren muinean ez dago substantzia jakin batetiko menpekotasuna, erro sakonagoko gizarte-arazoak baizik eta alorreko adituek ondo dakitenez, droga jakin baterako bidea itxita duenak beste batekin bilatuko du galdutako paradisua.
Kimikak, huts-hutsik, ez du konpobidea.

Harri berean bi bider

Gizakia ei da harri berean bi bider estropezu egiten duen animalia bakarra. Ondorioz, gizakion obrak ere ez dira akats horretaz libre. Donostia-Gipuzkoa Kutxa ez behintzat. Miramon Zientziaren Kutxaguneko zuzendari berria aurkeztu dute oraindik orain. Aurrekoa ez zen euskaraz egiteko gai, ezta oraingoa ere.

Euskara tarte hipokresia eta utzikeria franko gure erakunde askotan. Euskararen alde dago Kutxa jakina, Bertsolari Txapelketa Nagusia babesten du besteak beste. Euskal kultura jatorra! Zientziak eta teknologiak ez dute itxuraz merezi euskaraz jarduteko gai den Kutxaren ordezkaririk. Euskarazko ikus-entzunezko komunikabideek ezin izango dute zuzendari hori elkarrizketatu; horientzat galera, suposatzen delako pertsona horrek kargu hartu duenez zeresan interesgarririk izango duela. Kutxagunera doazen milaka haur euskaldunek gaztelaniaz entzun beharko dituzte pertsona horren azalpenak. Eskolak ez duela euskalduntzen entzun beharko dugu gero! Inguruneak eta estereotipoak ez al dira inportante?

Ez nau gertaerak asko harritzen egia esan. Kutxaren beraren izaerari lotutako zerbait dela iruditzen zait. Aurreko zuzendari nagusiak ez zuen euskaraz egiten eta oraingoak egiten duenik ez dakit; ez dut ez dakienik esango, baina ez diot inoiz euskaraz
entzun bere agerpen publikoetan.

Kutxaren nagusia ez da nazioarteko kapitala edo magnate urrunekoa bat zuzendaritza-karguetarako euskarari bigarren mailako garrantzia emateko. Guk gerok, baizik, gipuzkoarrok gara, gure erakunde publikoen bidez, Kutxaren nagusiak. Horrelako erabakiak hartuta egoki zerbitzatzen al ditu Kutxak Gipuzkoako gizartea eta bere nagusiak? Ez jakina, gipuzkoar gehienak euskaldunak garelako, museoa bisitatzen dutenak bereziki.

Administrazio publikoko arduradunek balukete zeresanik!