urtebete

Gaur urte bete hasi nintzen orrialde birtual hauek zirriborratzen. 64 kronikatxo jaulki ditut. Astean bat baino zertxobait gehiago batez besteko matematikoa eginez. Horixe zen izkiriatzeari ekin nionean xedea. Errealitatea ez da hori izan jakina, idatzi gabeko sasoiak izan ditut eta. Zenbaitetan oso neketsua izaten da letrak juntatzea eta zerbait berri eta orijinal esatea. Horixe nahi dut hain zuen, nahiz eta batzuetan beste batzuek esandakoak ekarri ditudan honera. Blogek besteekin harremanetan jartzeko bidea badamaite erantzuteko aukerarekin. Neroni autista samarra sentitu naiz, oso urritan izan baititut erantzunik edo iruzkinik. Hor beste aldean norbait ote dagoen izan dut sarritan kezka edo, ezkorragoa, egonik ere inori interesatzen ote zaion idazten dudana. Ez dut etsiko, ezta hurrik eman ere. Temoso jarraituko dut garunak letrak juntatzeko gaitasuna ematen didan bitartean edo, akaso, lehenago jarduera honi zentzua galduko diot. Nor daki?

2006ko otsailaren 28 hau, bestetik, izango da niretzat mugarria. Gaur izan dut atzen lan eguna IMHko Ingeniaritza Eskolan. Bost hilabete baino ez ditut egin bertan. Baina, banoa tristura-puntua ariman eta zerbait galtzen dudala sentimenduarekin. Gustura aritu naiz, jendea, langiroa, lana bera ere,… Duda handiak izan nituen Aranzadiko kudeatzailea izateko parada aurrean jarri zidatenean. Erronka handia, orain arte jorratu dudan alorrekoa, ospe handiko erakunde batean, Donostian bertan, zientziaz jarduteko aukera handiagoak, ... Aldeko elementu gehiegi ezezkoa esan ahal izateko. Ezin gainetik kendu sentimendua, alde egindakoan IMHkoi huts egin diedala, neurri batean behintzat. Denborak esango du asmatu dudan!

¡Santiago y cierra España!

Ez naiz gaur zientziaz arituko. Nire poliedroaren beste aurpegi batera lerratuko naiz. Hizkuntzez arituko naiz edo, hobe esan, hizkuntza txiki eta gutxiagotuek jasan behar ditugun laido, irain eta enparauez.

Aurreko batean, Real Academia (de la lengua) Española izenekoaren kide den Arturo Perez-Reverte idazle famautuak, Vocento taldeko egunkarien iganderoko aldizkaritxoan idatzitakoa sufritu behar izan genuen euskaldunok. Sekulakoak eta bi idatzi zituen 'Hondarribiako Udala' zioen zigilua zuen kartazala jaso zuelako. Erret akademia horrek, Perez-Reverte moduko 'intelektual fina' bere eserlekuetan jezarrita izatearekin nahikoa desgrazia zuela otu zitzaidan.

Gaurko 'El País'en Akademia bereko beste kide batek gaztelaniak Katalunian bizi duen arrisku egoerari buruz (sic) izkiriatutakoak leitu ostean pentsatu dut, erakunde horrek gaztelania garbitu, finkatu eta distirazi ordez, hobe izango lukeela lelo hori bere buruari aplikatzea eta hizkuntza baten defentsa beste batzuei erasotzearekin konfiditzen dutenei kaleko ateak zabaltzea.

Hara zer dioen, beste perlatxo batzuen artean, Francisco Rodriguez Adrados akademiko eta 'intelektual' finak. 'De ser parte de una nación grande, Cataluña pasaría a ser una especie de Albania' (ezaguna argudioa, ezta?).'Ni hay ya centros de enseñanza en castellano, ni misas, ni anuncios en los centros oficiales. El que no entiende el catalán (y a nadie le obliga a ello la Constitución – kasualitatez gaztelaniaz egitera behartzen gaitu beste batzuk–) se siente perdido. Angustiado'. 'Un poco más y Cataluña dejará de ser el primer centro editorial en español, de una vida culta múltiple. Se aislará del mundo científico (ez zait iruditzen Israelgo edo Herbeheretako zientzialariak mundutik berezita bizi direnik, esate baterako). Probocará rechazos destestables. ¡Qué desgracia! Todo un récord en la historia de la persecución lingüística (el País Vasco y Galicia se le acercan). Hori azala! Garbi dago fusilak norantz jarriko den hurrengoan.

Betiko erretolika da, badakigu. Ez genuke harritu behar! Alabaina, gaztelania ere maite dugunok nekez entendi dezakegu gaztelau horien kultur inperialismo mingarria.

12 kilo

Nuklearraz idazten dudan estraineko aldia ez da eta, hain segur, ez da atzena izango. Kioto betetzearen aitzakian eztabaida nuklearra zabaldu eta energia-iturri horri etorkizunaren lehioa zabaldu nahi diote batzuren batzuk. Beraz, gaia joarratzen jarraitu behar izango dugu.

Nuklearraren negozioaren zati zikina gobernatzen duen Estatuko agentzia da Enresa. Izan ere, hondakin nuklearrak kudeatzen ditu. Arazo dira jakina, egoskorrenek milaka urte dirautelako aktibo eta hori egoki kudeatzea da industria nuklearrak iritzi publikoaren aurrean duen arazo larriena, berez kreatzen duen zalantza teknologikoaz gain. Ez dago oraindik teknologia seguru eta fidatzekorik.

Bien bitartean txapuza. Estatuan zentral nuklear bakoitzak bertan gordetzen ditu sortutako hondakinak. Enresak toki bakar batean bildu nahi ditu, errazago kontrolatuko eta zainduko direlakoan. Erakunde ekologistek hondakin lanjerosak errepide eta trenbideetatik garraiatzeak istripu-arriskua eta erradiaktibitate-isurtzeko perila asko emendatuko dutela diote. Bi aldeek dukete auzian arrazoia.

Alabaina, Enresa ez dabil geldirik. Biltegiaren diseinu-lanetan dihardu. Eta, lanik gaintzena dena, biltegia eraikitzeko toki baten bila. 'Ez nere etxeko jardinean!' efektua ez dute sortu nahi. Diskrezioa da lege. Indiskrezio bakarra zenbat ordaintzeko prest dauden: 12 kilo euro. Euromilioiaren lehen saria! Nork erosiko errifaren boletuak?

Bai sistema berria!

Eskolan eguzki-sistemak bederatzi planeta zituela ikasi genuen eta Saturno planeta bitxia zela eraztunak zituelako. Unibertsitatea bukatzear genuela Saturnoren bakantasun horrrenbestekoa ez zela eta eraztunak, edo eraztun-zatiak behintzat, ohizkoak direla gasezko kanpo-planeta erraldoien artean erakutsi ziguten Voyagerek eta enparauek. Duela hamar bat urte, sistemak planeta bat gal zezakeela jakin genuen, Pluton ez baitu, soberan ere, planeta izateko nahikoa pedigree, nahiz eta satelite baten jabe izan. Hor ibili da astronomoen arteko polemika, komunikabideetan batzuetan, jendearen solasean lantzean behin. Izan ere, grekoen alderrai horiek hain dira elkarren artean diferente! Lau lehenak, harritzarrak, txikiak eta satileteak urri. Ilargia, Deimos eta Fobos. Martek harrapatutako bi asteroide horiek satelite izena merezi al dute ordea? Asteroideen gerrikoa edo sortu ez zen planeta; lubakia gasezko erraldoiak baino lehen. Handiak, gasezkoak, eraztunak eta satelite-mordoa. Eguzki-sistema txiki bailiren. Edo horrela al dira? Planetak ala sutu gabeko izarrak? Beleike! Pluton gero, argi-puntu urrun baino ez dena; Karonte lagun. Harri puskak biak, inoiz sistemako objekturik urrunena, beste batzuetan atzen aurren, Neptunorik ohorea utzita. Zer ote? Kategoria berri bat orain arte gertutik ikusi ahal izan ez dugun planeta bakarra. Pazientzia horizontea ez dago horren paraje, urte gutxi batzuk baino ez.
Zientziak asko aurreratzen du eta Plutoni laguna aurkitu diote, Xena bataiatu dute. Hamargarrena omen. Zabaldu al zaigu eguzki-sistemako planeten nomina ala gutxiagotu? Xena Pluton baino handigoa izanik ateraraziko al du atzena planeten nominatik? Biok beste astro-mota baten lehen izango al dira? Ala berezitasunik ez eta Kuiper gerrikoko ale bi baino ez dira izango. Plutonek ez luke mendea beteko planeten kategorian eta Xena anekdota izango litzateke.
Zenbat planeta izango ditu gure iloben Eguzki-sistemak? zortzi? bederatzi? hamar? hamaika?