Su-etena

Pozik nago egia esan. Bazen garaia bestetik! Egia esan atzo sentitu nituenak eta 98an sentitu nituenak ez dira sentsazio berdinak izan. Atzoko ilusioa ez zen duela zortzi urtekoa. Zuhurrago hartu nuen. Mesfidatiago akaso. Hau izango al da benetakoa? Egiatan al da bueraren hasiera? Diferentzia, apika, hau iragarritako su-etena izatea liteke, 98ko, ordea, ustekabekoa zenean. Edo urratsa egiteko ETAk beste erremediorik ez zuela, herri honek, gizarte honek, ezin zuela gehiago itxaron. Esperantzari lehioa zabaldu zaio, ez dezatela itsukeriaren eta harrokeriaren enbata itxi.

Iraunkorra da su-etenak; etenik ez duela izango ulertzen dut nik, betierekoa izango dela hain justu; baina, jasangarria ere izan behar du, jasangarritasunaren alde ETAk, Espainiako gobernuak eta agente politiko eta sozialek egin behar dutelarik.

Aukera

Aukera ei da ingelesezko opportunity berbaren ordaina. Izpiritu bereko hitzak dira parada, beta, abagune edo okasio. Ez dezagun, bada, parada gal Spiritez eta Opportunityz berritzeko. Berrian leitu dudanez herren dabil Spirit, ezin dunetako maldan gora egin bateriak eguzki-galdatan kargatzera (bidenabar, horretan badu antzekotasuna gure gatazkarekin), sei errobedetako bat ez dabilkio eta. Jaki faltaz ahul ordu beteko lana egiteko beta baino ez du.

Marteko ekudadoretik gertuago pausatu zen biki Opportunity eta okasioa ez du alperrik galtzen utzi. Eguzkiarekin goxo-goxo, gurpil guztiak lanean, handik hona dabil, airos, zientzialariak datu oparoekin itoaraziz.

Hiru hilabetge luzatuko omen zen bi ibilgailu robotikoen lana, bi urte joan dira eta biak beharrean jarraitzen dute. Ez dezadan abagunea pasatzen utzi espazio-misio txiki, merke eta eraginkorren loria kantatu gabe. Alde ederra duela egun batzuk hizpide izan genuen Nazioarteko Estazio Espazialarekiko. Haiekin zientzia egiten ari dira, jakintza sakondu eta zabaldu, Marteren irudia osatzen; bestearekin politika nagusiki.

Jesus Altuna

Atzo Aranzadi Zientzi Elkarteak urrezko domina jarri zion Jesus Altunari, euskal ikerketaren erraldoietako bati. Asko eta ugariak dira Jesusen merituak, Jose Migel Barandiaran eta egungo ikerlarien arteko zubilana egiteaz gain, Munibe aldizkaria lehen mailara eraman du zientzia-aldizkarien artean eta urte luzez Aranzadi Elkartearen lemari eutsiz elkartea erreferentzia bihurtzen lagundu du. Zorionak Jesus.

Gure euskarazko egunkari bakarrean fotoberria baino ez da izan ekitaldiaren informazioa. Pena damait, baino asko harritu ez ikusita aurreko egunean Euskadi Ikerketa Sarien berria laburren zakuan galduta agertu zela.

Zorionak Txema

Zorionak bai Txema lortu duzun Euskadi Ikerketagatik. Laugarrena zara Kimika Fakultatean sari hori jasotzen duena. Bada markar, eman diren 7 Euskadi Ikerketa Sarietatik 4 gure fakultatean gelditzea! Zeozer adierazi nahiko du horrek. EHUren ikerketaren % 10a etxe horretan egiten da. Ikasleak gero eta gutxiago dituzue. Etorkizuna ez da urre kolorekoa. Zeinek hartuko du zuen ondorengoa? Ez dago soilik zure eta zure lankideen esku egoerari buelta egitea. Alabaina, irudipena dut loak hartu zaituela. Hasiera batean ez zenioten zuen garrantzia eman ikasle-kopurua urritzeari. Konturatu zaretenean, beranduegi, akaso.

Irakasle izan zitundan, Kimikako 5. urtean, 1979-80 ikasturtean zen hori. Oso gaztea zinen, zure ikasleak baina bost bat urte zaharrago edo. Elkarrekin ibiltzen ginen basoerditan. Gutariko beste bat zinen horretan. Azterketa-gelan bestelakoa ordea. Gelako guztiak suspenditu zenituten hura gogoan al duzu? Datu falta ebazterik ez zegoen problema bat medio. gure artean hizketan hasi ginen. Zuk jarrera gogorra hartu, neroni gelako delegatua. Eztabaidatu genuen franko. Zu egoskor eta guk beste azterketa bat egin beharra. Bizitza badakizu. Gerora lankide izan ginen, futbito ekipokide eta zu curriculuma pilatzen egoskorkeria hura medio.

Zorionak Txema. Atzo Mariaje emazteari eta zure lankideari esan nion bezala, 'falta zitzaiona Bilbo ondoan jaiotako bati!'

ISS

Nazioarteko Estazio Espazial malapartatua izan genuen joan den astean prentsan hizpide. Antza, hamarkadaren bukaerareko osatu eta amaitu nahi dute eraikuntza. Ez dakit egia esan zer gertatuko den! Izan ere, lehen ere data jarri izan diote ISSren eraikuntzaren bukaerari eta jada gainditu ditugu.

Nire kezka da ea ikuspegi zientifikotik merezi ote duen ISS bukatzeko egin beharreko inbertsioa. Zientzialariak oso-oso kritiko agertu ziren hasieratik bertatik Nazioarteko Estazio Espazialaren proiketuarekin. Estazioaren beharraren aldarria bertan garatuko den puntako ikerketan, Lurrazalean egin ezin omen daitekeenean, oinarritzen zen. Zientzialariek horrela ez zela eta ikerketa zientifikoaren ikuspegitik deus gutxi ekarriko zuela salatu zuten, bereziki bizitzaren zientzietan dihardutenek. Errealitate egoskorrak horixe erakutsi du duela gutxi Mikel Susperregik Berrian zioen bezala.

ISSren eraikuntza ekimen eta bulkada politiko bati zor zaio neurri batean. Espazioan estatuten arteko elkarlana bultzatzea zen helburuetako bat. Hori lortu da pontentzia espazial guztiak, Txinak ezik, modu batean edo bestean egitasmoan parte hatzen ari direlako. Inportantea da jakina! Halaber, Errusiako espazio-indutriari sostengua eta iraupena emateko modua izan da. Errusiak ezin zion espazio-esplorazioaren kostuari eutsi, krisi ekonomiko larria eta desegituraketa politikoa medio. Gaineran, Miren gainbehera aldi berean tragiko eta heroikoa ere tarteko zegoen. Errusiaren espazio-industriari eusteko apustua egokia izan zen, bide batez Soiuz sobietarrak dira ISSra gizakiak iristeko modu bakarra, beren teknologia espazialari krisia gainditu eta ez galtzeko bidea eman zaiola. Ez dezagun ahaz espazio-teknologia errusiarra punta-puntakoa eta segurua dela esparru askotan; jaurtigailuen eta koheteen alorrean esaterako.

Horretarako behintzak balio izan du eta baita garapen teknologiko batzuk egiteko. Alabaina, emaitzek inbertsioa justifikatzen al dute? Ni ezezkotan nago. Egitasmoa handiegia zen, sekulako estazioa nahi zelako eta, apika, txikiago eta merkeago batek lana egin zezakeen. Bestetik, horretan inbertitu den dirua errentagarriagoa izango zatekeen espazio-esplorazioaren beste esparru batzuetan erabili izan balitz. Eguzki-sistemako gainerako planeten eta astroen esplorazioan inbertitu izan balitz, emaitza zientifikoan askoz ere distiratsuagoak izango ziratekeen.

ISS hor dagoela eta zerbait egin behar dela da auzia? Zer egin? Dagoenean utzi ala bukatu? Zalantzak ditut, baina punpa lasterrean dagoen-dagoenean uztearen alde egingo nuke.

Testak animaliengan?

Saio klinikoak eta bestelakoak animaliengan egiteari buruz, animalia horiek bizi diren baldintzei buruz, jasotzen duten tratuari buruz eztabaida luzea eta, sarri, mingotsa egon da, bereziki herri anglosaxoietan. Gurean, animalien defentsaren aldeko taldeak egonik ere, pisu sozial txikiagoa dute eta, askok zezenketa baztertzea baino ez dute helburua eta eztabaidak apenas izan du oihartzuna. Herrialde anglosaxoietan indar handia dute, kanpaina izugarriak egiten dituzte, tamalez, indarkeria erabilita batzuetan edo gehiegikeriak eginez beste batzuetan (adibidez animaliak askatuta. Estatuan gertatu dira horrelakoak granjetako bisioiak askatuta eta horrek kalte ekologiko handia eragiten du. Granjetako bisoi amerikarrak lehia egiten baitio eta baztertzen baitu bertako ur-ipurtsa edo bisoi europearra) Egiatan erakunde horien lanaren ondorioz, gizartearen pertzeptzioa animaliengan testak eta saioak egitearen inguruan aldatuz joan da. Duela hamarkada batzuk inork gutxi kuestionatzen zuen test horiek egitea. Ohizkoa zen emakumeen edertasun-produktu berriak animaliengan frogatzea beren toxizitatea edo eragina ikusteko. Zorionez, horietako praktikak baztertuz joan dira eta animaliak tratatzeko protokolo zorrotzak jarri dira testa zertarako, noiz eta nola egin zehazten dutenak, animalien bizi-baldintza egokia ziurtatzen dituztenak, etab.

Alabaina, askok ez dira horrekin konfomatzen eta animaliengan egiten diren testak baztertu eta debekatu behar direla diote. Ez nago ni jarrera horrekin ados. Animaliekin egiten diren saioak eta enperauak behar-beharrekoak izan daitezke esaterako teknika kirurgiko berri bat garatzeko edo gene-terapia bat saiatzeko etab. In vivo egiteko saiakerak ezin baztertuzkoak dira oraindik. Animaliengan egiten ez baditugu, gizkaiongan egingo al ditugu? Ez zaizue idea laket, ezta?

Aldekoen eta kontrakoen borrokak itzulinguru interesgarri bat izan du Ingalaterran. Oxforden ikerketa biomedikorako laborategi bat egin nahi dute eta, jakina, bertan animaliekin testak egingo dira. Horren kontra animalien defentsarako taldeak altxatu dira eta manifestazioak eta antzekoak egin dituzte proiektua geldiarazteko. Honaino berririk ez. Estrainekoz metodologia bera usatzen dutenak oldartu zaizkio animalien defentsarako taldeei eta Laurie Pycroft izeneko 16 urteko gazte batek, azpiegitura horren defentsa egiten duen weborri bat sortu du eta defentsa-talde bat antolatu. Jada, aldeko lehen manifestazioa egin dute.

Gizarte zibilaren erantzuna da jakina. Orain arte ohizkoa izan ez den norabidean. Azpiegiturak direla eta, ohituta gaude, horren edo haren kontrako plataformak ikustea, gurean makina bat, askotan arrazoi guztiarekin. Ikusiko al ditugu gurean halakoaren edo bestelakoaren aldeko plataformak sortzen, errausketaren aldekoak esaterako? Ez bide gaude urrun San Markosko zabortegiaren usainaren aurka kalera atera direnak ez lukete askorik behar,akaso, errausketaren alde ateratzeko.

Gizarte zibila anitza da, gizartea bera bezala zorionez.